Kripto Paraların Finansal Tablolardaki Yeri

Kripto paralara yönelik farklı açılardan yapılan sert tartışmalara karşılık 2021 yılı ile beraber bir konu kesinlik kazanmıştır. O da Tesla'nın geçtiğimiz günlerde yapmış olduğu 1,5 Milyar Dolarlık Bitcoin yatırımı ile kripto paraların halka açık firma finansal tablolarına giriş yapmasıdır. 

Tesla, halka açık firmalar arasında Bitcoin'e yatırım yapan ilk firma değildir; ancak seçili endekslerde hatırı sayılır ağırlığı olan Tesla'nın Bitcoin'e yatırım yapması ile önümüzdeki dönemlerde kripto paraların finansal tablolarda nasıl gösterilmesi gerektiğine yönelik kuralların gelmesi yüksek ihtimaldir.

Kripto paralara yapılan yatırımlara yönelik kuralların henüz net olmadığı günümüzde firmalar, yaptıkları kripto para yatırımlarını farklı bilanço kalemleri altında gösterebilmektedir. Hangi bilanço kaleminde gösterileceğine bağlı olarak işlem sonrası tüm finansal tablolara olan etkiler farklı olacağından, bugünden farklı senaryolara hazırlıklı olmamızda fayda var. 

Kripto paraların dahil olabileceği farklı bilanço kalemleri kısaca:

1. Nakit ve nakit benzerleri

2. Finansal yatırımlar

3. Stoklar

4. Maddi olmayan duran varlıklar

• Nakit ve Nakit Benzerleri:

Kripto paraların geleceğine inanan çevrelerin nihai hedefleri veya hayalleri Bitcoin ve benzerlerinin nakit ve nakit benzerleri kategorisinde sayılması diyebiliriz. Ancak baştan belirtmem gerekirse şu an kripto paraların bu noktaya yaklaştığı dahi söylenemez.

Bir varlığın nakit olarak görülebilmesi için genel ekonomik maliyet kalemleri için kullanılabilir ve kabul edilebilir olması, nakit benzeri (para piyasası fonu, vadesiz mevduat, gecelik repo) olarak kabul edilebilmesi için ise itibari değeri üzerinden en kısa sürede nakte dönebilmesi gerekmektedir. Bu iki şart kripto paralar için en azından günümüz için söz konusu değildir.

Bu kategori altında kripto paralara yönelik muhasebe kural(lar)ı gelsin veya gelmesin gösterilemeyeceğini düşünsem de, gösterilebileceğini varsaydığımızda TL'nin kripto paralara karşı yaşadığı değer değişimleri gelir-gider tablosunu finansman gelir-gider kalemleri üzerinden etkileyebilecekken, nakit akış tablosunu ise etkilemeyecektir.

Not: Nakit akış tablosunu yalnızca dönem başlangıç ve sonu arasında yaşanan nakit ve nakit benzerleri değişimini denk hale getirmek için 'Yabancı Para Çevrim Farklarının Nakit ve Nakit Benzerleri Üzerindeki Etkisi' üzerinden dolaylı etkileceyektir. 

•  Finansal Yatırımlar:

Gösterilmesinin en doğru olabileceğini düşündüğüm bilanço kalemidir; ancak IFRS 9 kuralına göre kontrata bağlanmış nakit akış yaratabilme durumunu kripto paralar sağlamamaktadır.

Yine de karşıma çıkan belli başlı firmaların altın yatırımlarını finansal yatırımlar altında gösterdiğini belirtebilirim. Altın ile kripto paraları nakit akışı yaratmayan varlıklar olarak aynı kategoriye aldığımızda, kripto paraların da güncel değerleri ile finansal yatırım olarak bilançoda taşınmasında bana göre bir sakınca bulunmamaktadır. 

Kripto paralar finansal yatırımlar altında gösterilebilecekse eğer, yaşanması yüksek ihtimal olan aşırı fiyat oynaklığının oluşturacağı değerleme karı veya zararı kesin ama kesinlikle direkt olarak gelir-gider tablosunu etkilemeli, yatırımcıların pek dikkat etmediği diğer kapsamlı gelir tablosuna şutlanmamalıdır.

Bu kategori altında gösterilmesi durumunda nakit akış tablosu, yatırım faaliyetlerinden elde edilen nakit akış performansı üzerinden etkilenebilecektir.

• Stoklar:  

Galaxy Digital Holdings firması, Bitcoin veya kripto para yatırımlarını 'Emtia Broker'ı ve kısa vadeli fiyat hareketlerinden para kazanma stratejisi olduğunu belirterek stoklar kalemi altında göstermeyi haklı olarak tercih etmektedir. 

Ancak bu gösterim şeklini kripto para yatırımlarında kısa vadeli alım-satım yapma stratejisi olabilecek firmaların tümü için uygulamamalıyız. Kripto paralar yüksek enerji sarf edilerek 'Mine' edilse de, emtia üreticilerinin ürettiği ürünler gibi stok olarak kabul edilmemeli ve oluşabilecek değerleme artışı veya kayıpları gelir-gider tablosunu brüt kar veya herhangi bir seviyesinde etkilememelidir.

Bu kategori altında gösterilmesi durumunda nakit akış tablosu, işletme sermayesinde gerçekleşen değişimler üzerinden esas faaliyetlerden elde edilen nakit akış performansı üzerinden etkilenebilecektir.

• Maddi Olmayan Duran Varlıklar:

Maddi olmayan duran varlıkları 'Elle tutulamayan, ancak fark edilebilir parasal olmayan varlıklar' olarak kabul ettiğimizde kripto paraları tarif ediyor gibiyizdir. Tesla da Bitcoin yatırımlarını bu kategori altında gösterecektir.

Maddi olmayan duran varlık olarak şirket bilançolarında Ar&Ge yatırımları ve yazılım gibi amortismana tabii olan ile şerefiye ve marka değeri gibi amortismana tabii olmayan bilindik varlık kalemleri ile karşılabilmekteyiz. Kripto paraların bu kategoride gösterilmesi kadar dikkat çeken farklı örnekler de mevcuttur.

Coca Cola İçecek firmasının amortismana tabii olmayan şişeleme ve dağıtım sözleşmeleri

Ya da Hektaş firmasının Akça firmasını satın alması sonrası maddi olmayan duran varlıklarına amortismana tabii olacak şekilde dahil etmiş olduğu gen çeşitliliği kalemlerini sayabiliriz. 

Verilen son iki örnek ve marka değeri ile kripto paraların maddi duran varlıklara kaydedilmesi arasında önemli bir farklılık vardır. Kripto para kayıtları spesifik harcamalar sebebiyle maddi olmayan duran varlıklara kaydedilirken, diğer üç örneğimiz spesifik olarak bu kalemlere harcama yapılmadan tahminlere dayalı olarak kaydedilmektedir. 

Kripto paralara ilk yatırım kaydı sonrası kafa karışıklığına en çok sebebiyet verecek bilanço kalemi maddi olmayan duran varlık seçeneği olacaktır. Maddi olmayan duran varlık kalemi açısından Tesla'nın tabii olduğu US GAAP ile ülkemizde uygulanan IFRS muhasebe kuralları arasında ciddi farklılıkların olduğunu bir kenara not ederek, IFRS kurallarına göre maddi olmayan duran varlıklar (kripto yatırımları):

1. Maliyet değeri ile ilk kayıt altına alınır. Süresiz ömürleri olması sebebiyle herhangi bir amortismana tabii tutulmaz.
2. Yatırım sonrası maliyet değerinin altında bir değer oluşursa değer düşüşü gideri gelir-gider tablosuna yansıtılır.
3. Değer düşüşü sonrası maliyet değerine kadarki geri toparlanmalar değerleme karı olarak gelir-gider tablosuna yansıtılır.
4. Satış durumunda satış değeri ile bilanço değeri arasındaki fark gelir-gider tablosuna yansıtılır.

Eğer seçili kripto para birimi güncel değeri maliyet değerinin üzerine çıkar ve firma da bunu finansal tablolarına yansıtmak isterse, oluşacak değerleme karı, sonrasında satıldığında dahi, diğer kapsamlı gelir tablosunda gösterilecektir. Bu durum herkesin dikkat ettiği gelir-gider tablosunun pas geçilmesine sebebiyet vermekte ve firmaları satana kadar güncel değeri ile bilançoda taşımamaya sürükleyebilecektir.

Bu kategori altında gösterilmesi durumunda nakit akış tablosu, yatırım faaliyetlerinden elde edilen nakit akış performansı üzerinden etkilenebilecektir.

Sonuç olarak kurumsal yatırımcılar ve halka açık firmaların da artan ilgisi ile kripto paraların finansal tablolarda karşımıza sıklıkla çıkabileceği bir döneme giriyor olabiliriz. Tesla'nın 1,5 Milyar Dolar'lık Bitcoin yatırımı ile kripto paralara yönelik spesifik muhasebe kurallarına olan ihtiyaç artmıştır. Firmalar spesifik kuralların yokluğunda 'Maddi Olmayan Duran Varlıklar' altında kripto para yatırımlarını taşımayı ön plana çıkarmaktadır. Benim kişisel tercihim ise hem aşağı, hem de yukarı fiyatlamaları gelir-gider tablosu üzerinden gösterebilme imkanı sebebiyle 'Finansal Yatırımlar' kalemidir.