Üçüncü Köprü-Kuzey Marmara Otoyolu ve Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Üzerine

Son yılların Şehir Hastaneleri ile beraber en büyük YİD yatırımları arasında gösterilebilecek iki ulaşım projelerine yönelik erişebileceğimiz bilgileri incelemek kamu bütçesine olan olası etkileri anlamında önemlidir. Maalesef Şehir Hastaneleri incelemelerimde de belirttiğim gibi, bahsi geçen ulaşım projeleri için de veri şeffaflığı hususunda sıkıntılarımız mevcuttur.

Ancak yine de belli başlı kaynakları kullanarak veri kırıntılarına ulaşmak mümkün. 

Kullanılacak kaynaklar:
Astaldi firmasının her iki proje işletmeci firmasında da payı mevcuttur; ancak Astaldi firmasının son dönemlerde yaşadığı sıkıntılardan ötürü son sunduğu finansal rapor 2018 1. Ç dönemine aittir (detaylı değildir)
  • Nurol Holding 2018 yıl sonu ve 2019 2. Ç Finansal Tabloları
Nurol Holding firması tahvili Borsa İstanbul'da işlem görmesi sebebiyle bahsi geçen dönem finansal tabloları KAP'tan ulaşılabilmektedir. Firma, yalnızca Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu işletmecisi firmasında payı bulunmaktadır.
Bulunan detaylara geçmeden önce röportajın yapıldığı 2017 yılı ile Astaldi 2017 faaliyet raporu arasında bilgi farklılıkları mevcuttur. Bu farklılıklar sunulacaktır.

Her iki proje için öncelikle garanti ödemelerinin nasıl hesaplanacağına dair sunulan bilgiler dikkate alınmalıdır. Anladığım kadarı ile hesaplama için kullanılan Dolar seviyesi her iki proje için de yılda bir defa (yıl sonu TCMB kuru) belirlenmektedir. İlave olarak, belirlenen garanti araç sayısının altında kalınıp kalınmadığının belirlenmesi, yılın toplamında kullanan otomobll eşdeğeri araç sayısının 365'e bölünmesi ile hesaplanmaktadır. Hesap ödemeleri de örneğin 2017 yılı için 2018 yılının Nisan ayında yapılmaktadır. 

1. Üçüncü Köprü - Kuzey Marmara Otoyolu:

İşletmeci firmanın sahiplik yapısına baktığımızda firmanın %80'i IC İçtaş İnşaat firması, %20'si ise Astaldi firması tarafından kontrol edilmektedir. Yatırım miktarı 3 Milyar Euro (3,5 Milyar Dolar) olarak sunulmaktadır.

Yapım + işletme süresi olarak ilk aşamada 10 Yıl 2 Ay 20 Gün (30 Ay yapım) belirlenmiştir. Dönemin Ulaştırma Bakanı Sayın Arslan tarafından röportajda garanti kapsamındaki işletme süresi, toplam süreden 30 aylık yapım süresi düşülerek 7 yıl 9 ay olarak belirtilmiştir.

Ancak Astaldi firmasının 2017 yılı faaliyet raporunda hesaplamayı karıştıran bir bilgi söz konusudur.

İşaretli bilgilerden, Karayolları Müdürlüğü isteği üzerine toplam süre 2 Yıl 5 Ay uzatıldığı anlaşılmaktadır. Bu sürenin garanti kapsamındaki işletme süresine eklenip eklenmeyeceği açıklığa kavuşturulması gereklidir. 

Günlük, 3 Dolar + KDV (Amerika enflasyonuna endeksli) fiyatlaması ile, 135,000 otomobil eşdeğer garantisi olan projede Sayın Arslan tarafından hiç araç geçmemesi senaryosunda ödenecek garanti bedelinin 790 Milyon Dolar olacağı belirtilmiştir.

Sayın Haydar Akar'ın soru önergesine mevcut Ulaştırma Bakanı Sayın Cahit Turhan'ın verdiği cevap ile 2017 yılı Üçüncü Köprü garanti altı kullanım için bütçemizden KDV hariç yaklaşık 388 Milyon TL çıkmıştır. 2017 yılında köprüyü kullanan otomobil eşdeğer sayısı 15,023,632'dir. Bu sayı ile toplam yıl için garanti edilen otomobil eşdeğer sayısını oranladığımızda, garanti edilenin yalnızca %30,5'i kullanılmıştır; ancak 2018 ilk üç çeyreğinde bahsi geçen oran %64'e çıkmıştır. 

%30,5'tan %64'e yükseliş 2018 yılı için 2019 Nisan ayında ödenen miktar hususunda umutlandırıcıdır; ancak kullanım oranı artarken, yıl başlarında oluşan ve fiyatlamayı belirleyen Dolar kurunun da arttığı unutulmamalıdır. Aynı zamanda kamu, 3 Dolar (sonraki yıllar + US enflasyon) olan geçiş ücretini TL'ye yıl başında belirlenen Dolar kurunun altından da çevirerek garanti yükümlülüğüne katlanabilmektedir.

Ki 2018 yılı için 448 Milyon TL bütçemizden ödeme yapılmıştır.

Son olarak 2017 yılı sonunda Astaldi finansal tablolarına yansıyan işletmeci firma değeri aşağıda sunulmuştur. Firma, finansal tablolara finansal varlık olarak kaydedilmektedir.


Astaldi firması, işaretli işletmeci firmanın %20'si için yaklaşık 348 Milyon Euro değer belirlemiştir. Bu miktarın hepsinin özkaynak yatırımı olmadığını atlamamalıyız. 

2. Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu:

İşletmeci firmanın sahiplik yapısına baktığımızda firmanın %27'şer kısmı Makyol, Özaltın İnşaat ve Nurol Holding firmaları, %19'u ise Astaldi firması tarafından kontrol edilmektedir. Yatırım miktarı 7 Milyar Euro (Sayın Arslan tarafından 10,3 Milyar Dolar olduğu belirtmilmiştir) olarak sunulmaktadır.

Yapım + işletme süresi 22 Yıl 4 Ay (azami 7 Yıl yapım) belirlenmiştir (2035 Yılı). Dönemin Ulaştırma Bakanı Sayın Arslan tarafından röportajda garanti kapsamındaki işletme süresi, toplam süreden 7 yıllık azami yapım süresi düşülerek 15 yıl 4 ay olarak belirtilmiştir.

Projenin farklı kategorilerden oluşması sebebiyle direkt Sayın Arslan'ın röportajda belirttiği garanti araç sayılarını sizlere aktarıyorum.

'Gebze-Osmangazi arası (köprü dahil) 40 bin, Orhangazi-Bursa arası 35 bin, Bursa-Edremit ayrımı arası 17 bin, Bursa-Edremit ayrımı-İzmir arası 23 bin araç için garanti verilmiş.'

Sayın Arslan tarafından hiç araç geçmemesi senaryosunda ödenecek garanti bedelinin, yalnızca Osmangazi Köprüsü için değil, 433 kilometrelik tüm proje için 750 Milyon Dolar olacağı ve işletme giderleri ve vergilerin ödemeden düşüleceği belirtilmiştir

Sayın Haydar Akar'ın soru önergesine verilen cevap ile 2017 yılı Osmangazi Köprüsü ( 35 Dolar + KDV, Amerika enflasyonuna endeksli) garanti altı kullanım ve olması gerekenden düşük geçiş ücreti belirlendiği için bütçemizden KDV hariç yaklaşık 1,6 Milyar TL çıkmıştır. 2017 yılında köprüyü kullanan otomobil eşdeğer sayısı sunulmamıştır; ancak 2018 yılı ilk üç çeyreğinde köprüyü kullanan otomobil eşdeğer sayısı ile garanti edilen otomobil eşdeğer sayısını oranladığımızda, garanti edilenin %65'i kullanılmıştır.

Benim merak ettiğim sorular:
  • 1,6 Milyar TL yalnızca Gebze-Osmangazi arası 40 bin araçlık garanti için yapılan ödeme midir? 2017 yılında faaliyette olan örneğin Orhangazi-Bursa 35 bin araç garanti ödemesini de içeriyor mu?
  • Osmangazi Köprüsü'nü 2017 yılında kaç otomobil eşdeğeri araç kullanmıştır?
Üçüncü Köprü - Kuzey Marmara Otoyolu için belirttiğim gibi, kullanım oranı artarken, yıl başlarında oluşan ve fiyatlamayı belirleyen Dolar kurunun da arttığı unutulmamalıdır.

Ki 2018 yılı için 1,4 Milyar TL bütçemizden ödeme yapılmıştır (geçen araçların fiyat farkı için 636 Milyon TL, garanti araç sayısı altında kalınması sebebiyle 789 Milyon TL).


Son olarak 2018 yıl sonu ve 2019 2. çeyrek Nurol Holding finansal tablolarına yansıyan işletmeci firma verileri yukarıda sunulmuştur. Fonksiyonel para birimi Dolar belirlenmesi ve finansal varlık olarak kayıt altında tutulması sebebiyle her TL değer kaybında firma varlıkları artış göstermektedir. 


Yukarıda sunulan varlıkların tahminime göre %80-90'ı kalan işletme süresi boyunca firmanın beklediği alacakların etkin faiz oranı ile hesaplanması sonucu oluşmuştur (İşletmeci firma, etkin faiz oranını hesaplamak için işletme süresi sonuna kadar oluşması beklenen Amerika enflasyonu ve yılda bir belirlenen Dolar kurunu tahmin etmesi gerekmektedir.)

3. Sonuç:

Uzman olmadığım için olası çevre etkilerini bir tarafa bırakarak, incelenen ulaşım projelerinin kullanılan yakıt, harcanan zaman veya geçtiği güzergah üzerindeki kent ve sanayilerine katkısı yadsınamaz. Benim, Şehir Hastaneleri'ni de dahil ederek, sıkıntı yaşadığım husus ülke para birimimiz olan TL'yi geri plana atan büyük projelerin kısa zaman diliminde üst üste yapılmasıdır. Maalesef ödemelerin belirlendiği para birimlerine yönelik hareket alanımız çok dardır. Ve bu kısıt ekonomimizi kırılganlaştırmaktadır. 

Diğer taraftan işletmeci firmaların da kırılganlıkları mevcuttur. Döviz bazlı borçlanmalarına karşılık elde edecekleri gelirlerin Dolar'a karşı yalnızca yılda bir güncellenmesi, gelirlerin alındığı günkü kur ile ödemelerin yapıldığı günlerde oluşan kur seviyesi ortalaması arasında makas oluşma riskini beraberinde getirmektedir. Bu sebeple basına yansıyan Çinli firmaların satın alma koşulu olarak yılda bir defa değil; daha fazla kur güncellemesi istediği haberleri görüyoruz.

2017 ve 2018 yılına göre 2019 yılı başında belirlenen kur çok daha yüksek olması sebebiyle 2020 yılında bütçemizden yapmamız gerekli ödemeler, yolları kullanan araç sayısında iyileşme olmadığı sürece, ciddi anlamda artabilir.

Yorumlar

Burada yer alan bilgiler kişisel görüşüm olup, kesinlikle yatırım tavsiyesi değildir.

Bu blogdaki popüler yayınlar

Alarko Holding Üzerine Düşünceler

Polisan Holding Üzerine Düşünceler - Yazı 1

'Terminal Value' da Ciddi Değer Kaybetme Risklerine Hazır Mıyız?

Düzeltilmesi Gerektiğini Düşündüğüm Nakit Akış Tablosu Gösterim Örnekleri

NEF (Timur Gayrimenkul) Firmasına Yönelik Kısa Bir Analiz

Doğuş Holding 2020 2. Çeyrek Sonuçları Üzerine

Örnekler ile Nakit Akım Tablosu Önemi Üzerine

Zorlu Holding ve İştirakleri Üzerine Düşünceler - Zorlu Holding

Warren Buffett Yatırım Stratejisi ve Uygulanabilirliği ile İlgili Düşünceler - Yazı 1

Zorlu Holding ve İştirakleri Üzerine Düşünceler - Vestel Beyaz Eşya